Buchtipp: Weltliteratur für Kinder

nathanderweiseDe Kindermann uitgeverij in Berlijn – van de gelijknamige schrijfster – heeft een aantal titels in de serie „Weltliteratur für Kinder“ in het programma. De boeken zijn fantastisch uitgevoerd en – ik lijk mijn leerlingen wel – ook nog eens „lekker dun“. In ca. 40 pagina’s met prachtige illustraties lees je in verhalende vorm ook Duitse klassiekers als „Nathan der Weise“, „Wilhelm Tell“, „Der zerbrochene Krug“, „Faust“ en nog een aantal. Stuk voor stuk geraffineerd „vertaald“ naar een prosa-tekst die zowel levendig als bondig is en de essentie van deze boeken goed raakt.

Eindelijk een mogelijkheid om leerlingen met deze fantastische toneelstukken / verhalen in contact te brengen, zonder dat je in een soort „decoderingslessen“ vervalt omdat de taal te ingewikkeld is, de achtergrondkennis enorm moet zijn en de leerlingen op een gegeven moment die „lange adem“ voor zo’n project niet meer op kunnen brengen en – nicht zuletzt – enorm van de docent en het klassikale tempo afhankelijk zijn.  – Deze tip heb ik overigens te danken aan Erwin de Vries, die mij al weer een tijd geleden op de editie voor „Faust“ wees! Dus… alle complimenten naar Erwin!

Christian Moser: Goethe – Die ganze Wahrheit

goethe-wahrheitWie het leuk vindt om het onderwerp Goethe eens van een heel andere kant te bekijken, kan ronduit genieten van het briljante boekje van schrijver en illustrator Christian Moser:  Goethe – die Ganze Wahrheit. (2007) Het bijzondere aan dit boekje is dat nu uitgerekend „sein höllischer Literaturagent“ Mephisto aan het woord is. („Mephisto ist mein Name, Seelen sind mein Geschäft“).

En dat alles op een volkomen respectloze wijze natuurlijk. Het eerste hoofdstuk zet al de toon: „Man kann gar nicht früh genug damit beginnen, die Leute auf die schiefe Bahn zu bringen. Neulich lief mir in Frankfurt ein vielversprechendes Opfer über den Weg:  Goethe heißt er, Johann Wolfgang. Gerade mal fünf Jahre alt und schon eingebildet wie ein Pfau. Ich werde ihn im Auge behalten.“

moser-gthe

 

 

 

 

Rüdiger Safranski: Goethe – Kunstwerk des Lebens

safra-goetheHoeveel docenten Duits zouden een soort „Goethe fobie“ ontwikkeld hebben? Of misschien wel een soort levertraan-gevoel van vroeger: „Het smaakt niet goed, maar het is gezond dus het zal wel moeten“. Of een regelrechte afkeer? De 19e en 20e eeuw hebben van Goethe, Schiller en consorten ontoegankelijke marmeren kolossen gemaakt, lijkt het wel eens. En hoeveel collega’s – mijzelf incluis – betrappen zich er op dat je na jaren dagelijkse onderwijspraktijk nog slechts terugvalt op enkele veelbesproken teksten, fragmenten en wetenswaardigheden rondom schrijvers en hun tijd („Deze kenmerken van de Sturm en Drang moeten jullie leren, jongens!“). Als een leerling echter zou doorvragen merk je dat de achterliggende wereld mistig geworden is. Geen wonder ook: Je studiejaren liggen alweer lange tijd achter je. Kennis en inzicht verdienen onderhoud, anders verbleken ze al snel tot abstracte gemeenplaatsen.

Maar bovenal was het nieuwsgierigheid, die mij in de boekhandel in Weimar – tja, waar anders bij dit onderwerp – naar de nieuwe (2013) biografie van Goethe leidde. Hij is geschreven door Rüdiger Safranski, germanist, filosoof en (kunst)historicus – en biograaf met staat van dienst (o.a. over Schiller, Heidegger, Nietzsche). Op papier de man met de ideale achtergrond dus om de monumentaliteit van het „merk“ Goethe te lijf te gaan. En dat doet hij gelukkig met verve. 650 bladzijden is nogal een „project“ in onze haastmaatschappij. Gelukkig vind je in de behoefte aan een hanteerbare vorm Safranski aan je zijde. Hij vermoeit de lezer niet met citaten van Goethe-kenners over andere Goethe-kenners. Voor de voetnoten heeft hij een galante manier gevonden:  Ze ontbreken in de lopende tekst, maar achterin wordt aangegeven waar de cursieve citaten naar verwijzen. De hoofdstukken zijn compact van lengte en goed ingedeeld. Hij houdt het bij uitspraken en citaten van Goethe en zijn tijdgenoten zelf: terug naar de levende bron dus.

Daarbij toont Safranski zich bovenal een zorgvuldig en betrokkken lezer. Hij vergelijkt werk, daden en gedachten en verliest zich niet in details. Ook komt zijn nuchtere aanpak niet opdringerig over, net zo min als dat je de indruk hebt dat hier een bepaald denkbeeld over Goethe veranderd zou moeten worden. Safranski wil Goethe zo onbevangen als mogelijk leren kennen – en dat merk je. De treffende karakteriseringen van bepaalde fases in Goethes leven en werk zijn een genot om te lezen. Zo brengt hij Goethe visie op mens, wetenschap, natuur en religie treffend „auf den Punkt“:  „Der bedeutungssuchende Blick in die Natur war für Goethe immer auch die Fortsetzung der Religion mit ästhetischen Mitteln“.

Daarbij ontwijkt Safranski niet de tegenstrijdigheden in de persoonlijkeid van Goethe, maar hij voert ze nooit met aplomb ten tonele, laat het oordelen aan de lezer over. Dit geldt ook voor de mythes rond Goethe. Bijna en passant wordt duidelijk dat er – naar aanleiding van de „Werther“ – geen aanwijzingen zijn dat allerlei mensen zelfmoord pleegden. Net zo min als dat Goethes laatste woorden „Mehr licht“ geweest zouden zijn.

Gaandeweg echter – en zeker in het hoofdstuk waarin Goethes „levenswerk“ Faust besproken wordt – merk je dat Safranski Goethe zo bespreekt dat je met enige regelmaat parallellen trekt naar de maatschappij van nu. Zo moest Goethe niets van het nieuwe tijdperk van de Romantiek – met zijn neiging tot het obscure en occulte, door Goethe als „hocus pocus“ afgedaan – hebben, maar zag ook de nieuwe tijd op zich afkomen, waarin technologie en economie definitief de dominerende waarden in de maatschappij zouden worden, ten koste van kunst en verbeelding.  Even heb je het idee dat Safranski zich daarin bondgenoot van Goethe voelt. Hij ziet in de rol van Mephisto nadrukkelijk veelomvattender dan die van een platte „duivelse figuur“. Mephisto staat ook voor het het jachtige, oppervlakkige genot. De denkstap naar de maatschappij van nu – waarin normen en waarden onder druk staan, consumentisme en oppervlakkig genot op de voorgrond lijken te staan – ligt voor de hand.

Kortom: Safranski heeft een fris geschreven  reconstructie van Goethes leven en werk geschreven, die veel inzicht geeft in de persoon en diens ideeën. Het is op een integere, boeiende manier geschreven en biedt op een toegankelijke manier voldoende diepgang – ook voor de lezer die zich al eens met Goethe bezig hield.

 

Verfilm een gedicht… en win!

Videopoeten aller Länder – vereinigt euch ! Beim Internationalen Poesiefilmfest in München!

Erstmals sind Schüler, Studenten und junge Dichter aus aller Welt aufgerufen, Gedichte zu verfilmen. Von allen Einsendungen werden die schönsten und phantasievollsten mit dem „Goethe goes Video Award“ ausgezeichnet. Erwünscht sind Gedichte aller Genres und Zeiten.

Ausgelobt sind der

  • Preis der toten Dichter (Klassiker von Goethe, Schiller etc.)
  • Preis der lebenden Dichter (Gedichte junger Lyriker)
  • Preis der verliebten Dichter (Liebesgedichte)
  • Preis der gewitzten Dichter (humorvolle Gedichte)

In jeder der vier Kategorien wird im Rahmen einer feierlichen Kinopräsentation ein Preisgeld von 500 Euro vergeben und natürlich – der unvergleichliche Goethe goes Video Award.

Die Ausschreibung endet am 1. Februar 2014. Weitere Infos unter: www.goethegoesvideo.de

Jeugdboek: Easy van Christoph Wortberg

Wortberg - EASY fin.inddChristoph Wortberg is acteur en scenario-schrijver – en daarvan profiteert zijn boek „Easy“ volop. Het verhaal heeft veel vaart en is – voor leerlingen ideaal – voor pakweg 60% in dialoogvorm geschreven. Dat voorkomt menig onbekend bijvoeglijk naamwoord en zorgt voor gevoelde actie „in Echtzeit“.

Ook het verhaal zelf vind ik goed: Het gaat om een jongen van 14 die op veel te jonge leeftijd verantwoordelijkheden draagt. In dit geval voor het dagelijks bestaan van het gezin, en dan vooral van zijn moeder en zijn tweelingbroertjes. Moeder zit in een depressie, zo blijkt en de broertjes gaan voor het eerst naar school. Daar komt bij dat vader het gezin al een tijd geleden in de steek gelaten heeft en moeder haar baan verloren heeft. De charme van het verhaal zit hem vooral in de inventiviteit van Alex om elk volgend probleem met de moed der wanhoop weer op te lossen. Wortberg weet heel realistisch te schetsen hoe Alex in zijn eentje de ouderrol probeert te spelen en hoe de broertjes geleidelijk van streek raken, omdat ze door krijgen wat er aan de hand is. Het verhaal nodigt uit tot discussie, omdat Alex geen kant-en-klare held is: Regelmatig verzint hij leugentjes om er uit te komen en neemt hij beslissingen die verkeerd uitpakken omdat hij de gevolgen ervan niet kan overzien. Kortom: een pakkend verteld verhaal, bij vlagen beklemmend-realistisch geschreven in zeer begrijpelijk Duits. Alleen de omvang van 230 pagina’s is wat heftig, anders zou het eind 3V al gelezen kunnen worden. Kortom: Voor 4HAVO en begin 4VWO een mooi jeugdboek. Hier kun je een Leseprobe bekijken

Roman: Das Zimmermädchen – Markus Orths

das-zimmermaedchenWie is er niet op zoek naar af en toe een nieuwe titel voor de literaire collectie in je mediatheek? Zo kom je soms iets tegen, en in dit geval is dat een vrij dun boekje (130 blz.) – je leerlingen zijn mij nu al dankbaar – met een verhaal dat eerder een novelle dan een roman mag heten. Maar goed, vaak zijn het de uitgevers die het woord „roman“ op de omslag willen zien en niet de schrijvers.  Na het lezen van „Das Zimmermädchen“ is het gevaar aanwezig dat je meteen de stofzuiger pakt, je handen wast en voortaan onder je bed kijkt voordat je in een hotel je ogen dicht doet.

Het kamermeisje Lynn werkt in hotel Eden en werkt daar met meer toewijding dan je mag verwachten: Ze maakt obsessief, microscopisch schoon. Al snel kom je er achter dat deze Putzfimmel allesbehalve een doorsnee afwijking is. Lynn bekijkt ook de spullen van de gasten uitvoerig en blijft veel langer in de kamers dan nodig. Op een dag moet ze zich snel verstoppen, onder het bed. Dit wordt een gewoonte. De lezer blijft met gevoelens van verbazing, afkeer en nieuwsgierigheid achter. Geleidelijk blijkt dat Lynn op allerlei manier de aansluiting naar een normaal leven verloren heeft. De kennismaking met Chiara, een prostituée is een strohalm, die Lynn aangrijpt om … ja, om wat eigenlijk? Een stap in haar leven te zetten? Te weten wie ze is? Het boek laat veel vragen open en biedt door het eenvoudige taalgebruik – Lynn praat en denkt in een ontzielde staccato achtige, kale telegramstijl – voldoende toegang tot eigen gedachten. Een helder beschreven maar raadselachtig verhaal van beperkte omvang in een zeer begrijpelijke taal dus, en daarmee geschikt voor bovenbouw havo/vwo. Aangezien je geduld moet hebben met zo’n extreem personage – en er zoveel open vragen zijn – zou ik zelf als doelgroep 5-havo en 6-vwo kiezen.

Jeugdboek: Feuerspiele – Ein Ruhrgebietskrimi

frspleHet Verlag an der Ruhr geeft de reeks „K.L.A.R.“-Krimi uit. De beoogde leeftijdsgroep is 12 tot 16 jaar. De boekjes omvatten ca. 120 pagina’s en zijn – heel prettig voor onze doelgroep – in een groot lettertype gedrukt. Daardoor lijken ze minder „zwaar“ en gaat het lezen wat sneller.

Uit de reeks heb ik „Feuerspiele“ gelezen, over een brandstichting in een Getränkemarkt waar een groepje vrienden van verdacht wordt. Het blijken echter „Die Kanaken“ te zijn, die er achter zitten: een groepje tuig uit de wijk ernaast. Hoewel het boekje als ondertitel „Ein Ruhrgebietskrimi“ heeft, is er verder niet zoveel ‚Roergebieds‘ aan te ontdekken, afgezien van wat plaats- en straatnamen.

Het verhaal kabbelt ongeveer tot halverwege het boek, daarna wordt het pas spannend, aan het eind zelfs ècht spannend als er een race tegen de klok plaatsvindt waarin het om leven en dood gaat. Helaas bevat het verder – zoals zo veel van dit soort verhalen – nogal wat cliché’s: de gezinnen zijn vaak type patchwork, de bad guys zijn overduidelijk bad guys, het kleine zusje is irritant etc. en er wordt veel „cool duits“ gebruikt [„alltagsnahe Sprache“ heet dat in uitgeverstaal], in soms elliptische zinnen, die veel actie moeten overbrengen. Dat maakt het er voor een startende lezer die Duits niet als moedertaal heeft niet eenvoudiger op. Zelf zou ik het daarom van een enkele woordverklaring voorzien om het tempo er in te houden voor de leerlingen.

Omdat het verhaal inhoudelijk niet moeilijk is (de personages krijgen nauwelijks diepgang) en er gaandeweg steeds meer actie in zit, is het iets voor – naar mijn inschatting – eind klas 3 of begin klas 4 („na de grote vakantie, om er weer in te komen“).

Conclusie:
Verhaal: vrij oppervlakkig, daardoor toegankelijk. Voldoende spannend.
– Taalgebruik: deels pittig, maar door dialogen weer te doen
– Opmaak: grote letter, leest prettig
– Omvang: 120 blz. mooie omvang tussen absolute A1-beginnersboekjes en jeugdliteratuur met meer diepgang.
– Niveauinschatting: A2/B1

Het boekje Feuerspiele maakt onderdeel uit van de reeks  „K.L.A.R.“-Krimi’s van het Verlag an der Ruhr. Ze  kosten EUR 6,50 per stuk. De uitgever heeft ook een bijpassende Literatur-Kartei in het aanbod, met uitgebreide didactiseringsmogelijkheden.

Tip: Bekijk hier de eerste pagina’s uit het boekje

 

 

 

Literaturdidaktischer Katalog online

Wichtige erste Schritte in der Entwicklung des literaturdidaktischen Katalogs sind erfolgt. Hundert Titel deutschprachiger Literatur, „Bewährtes und Neues“, werden nach sechs Niveaus gestaffelt auf der zeitweiligen Website http://duits.lezenvoordelijst.nl präsentiert („Boekenlijst“).

Zuerst sollte aber eingeloggt werden! Fragen werden unter „Toelichting“ beantwortet, auch einige Didaktisierungen sind dort zu finden. In den kommenden Monaten werden der Katalog und etwa fünfzig Didaktisierungen dann in schöner Aufmachung auf der Website www.lezenvoordelijst.nl zur Verfügung gestellt.

Jeugboek van de maand: RaumZeit

Raumzeit
Christian Linker
DTV Pocket, 2007 (origineel verscheen 2002)
ISBN 978-3-423-78217-3
148 blz.
Niveau inschatting: eind 4havo/5havo /eind 4 vwo

Tim is wat je noemt een intelligente jongen, die op school vastliep omdat het nooit om talent maar altijd om ijver ging. Hij kreeg ruzie op school, thuis, met alles en iedereen. Verkeerde vrienden en een gebeurtenis die zijn leven voorgoed zou veranderen volgen. Nu slaat de celdeur achter hem dicht: 20 maanden gevangenisstraf. Maar ben je wel echt veilig in de gevangenis?

Tim ontdekt, dat je je maar beter aan allerlei ongeschreven wetten kunt houden. Wat hem op de been houdt is zijn liefde voor Nathalie. Maar wat voor toekomst heeft hun liefde als zij zo lang op elkaar moeten wachten? Tim krijgt steun uit onverwachte hoek. Maar of dat zijn problemen oplost?

RaumZeit is een realistisch verhaal met een verrassend einde, gebaseerd op ervaringen uit jeugdgevangenissen.

Extra gedichten op duits.de/literatuur

‚Spiel und Tanz, Gespräch, Theater,
Sie erfrischen unser Blut;
Laßt den Wienern ihren Prater;
Weimar, Jena, da ist’s gut!‘

Johann Wolfgang von Goethe en Friedrich Schiller – van deze beide Düchterfürsten is een uitgebreide selectie van gedichten uit hun klassieke periode opgenomen op de literatuurpagina’s van duits.de/literatuur. U kunt ze onderaan op de pagina Klassik als PDF downloaden.

Op http://literatuur.smartboardduits.nl vindt u bij deze periode video’s met onder andere Mickey Mouse als Zauberlehrling, Faust in ünf Minuten – mocht u de tijd ontbreken om het even haarfijn uit de doeken te doen – en uit Schillers Wilhelm Tell de centrale scene. Op de website kunt u een gratis gebruikersaccount aanvragen om uw lessen multimediaal te verrijken.